Nga Gezim Llojdia
Lutjet në të gjithë botën kanë një drejtim. Perëndisë së qiejve. Frymës që është shpjegimi për atë që ne e quajmë ,fuqinë më të madhe të universit. Çdo me thënë mister i lutjeve ? Është një fshehtë ,por e pathënë. Unë p.sh di, që në hënë të ngrënë drurit e prerë rrojnë njëqind herë , pra në hënë të ngrënë ka një të fshehtë e pathënë. Mistere. Enigma të fshira. Ndonëse në pamje është e pangjashme me asgjë. Pikërisht është ajo që ne e dimë që është e fshehtë. ” Bija e ime, mbi trupin tim kam marre 5480 goditje tha Juzusi … Ku janë dhe do te jene te thëna këto lutje, Zoti është i pranishëm me hirin e tij “. Me siguri në lutjen e shenjtorëve . Por lexova këto ditë një formë tjetër për lutjen dhe mënyrën se si ata fshehtas ,ishin lutur në kohë tjetër ,apo dikur luteshin . Dhe se si e emërton poetja misteri i lutjeve . Në thelb të gjitha lutjet përmbajnë mister . Sepse dihet drejtimi ,por nuk mësohet kurrë përmbajtja .Po ta zhbirosh me kujdes poezinë zbulon disa prej elementëve që në thelb përbëjnë të tërën . Kryerja e ritualit të lutjeve është një obligim për besimtarët ,mirëpo mënyra se si shikon një krijues ,një poet lutësit të sjellë diçka ndryshe në kohët e përmendjes së madhe . Mënyrën, pra lutja kryhej fshehtas dhe ska se si të bëhej haptas . Fjalët i merre era kur thuhen me zë .E pazëshmja është mënyra solide, që të shkojë atje ku është adresuar , atje ku duhet shpënë .Vendi , që shqiptohet nënkupton familjet tona . Shqiptarët e shekullit të XX kryesisht 5 dekadat e fundit ,u rritën pa lutje . Mirëpo brenda këtij shkretimi shpirtëror mbete një pakicë , që mbante ndezur llambën me vajgur ,i duhej si ilaç për shpirtin në atë farë shkretie e katandie , ku mbeti i pluskuar vendi . Kohën , unë do ta përcaktoja diku në muzg ose në të feksur të agut . Megjithatë ajo që mua më ngacmon është se poetja ka gërmëzuar fjalët duke krijuar jo vetëm harmonin me vargun por vërtetësinë e saj gati mërmëritje, /me një psherëtimë në fillim dhe fund thotë poetja .Pa i hequr asnjë fjalë kjo është lutja në mënyrën e saj klasike .Ose kështu luten me një mërmërimë të zgjatur ku mesazhi përcillet nëpërmjet shpirtit dhe në fund me një psherëtimë . Po të gjezdisni nëpër religjione në kohë lutjesh do të vini re pikërisht atë varg të poetes Lleshanaku . Një psherëtimë do të shquhet e mbaruar që ka të bëjë me proceset alkimike në brendi të zemrës ,ose zemrën në brendi të saj ku gjendet pika e zezë . Ja vargëzimi Lleshankut për lutjen: Në familjen time /lutjet bëheshin fshehtas/ me zë të ulët , me një hundë të skuqur nën jorgan, /gati mërmëritje, /me një psherëtimë në fillim dhe fund/të hollë, e të pastër si një garzë.
Çmë kujton mëhallën tonë
Nëse, pena shkarkon fjalët me kujdes, vargu është ndërtuar bukurisht bukur . Po banesa është atje dhe nga prapa kishte vetëm një palë shkallë për riparimin e tjegullave në gusht para shirave . Atje kanë qenë strehët tona të varfra nga kohërat , muzgje përsipër , marrëzisht të trazuara nga regjimet , të rrëzuara nga tërmetet, nga shkarjet e dherave, thyerja e plepave .Si një sinfoni unë i dëgjojë të gjitha në muzg ,kaosin e mëhallës tonë . Ngase jam tepër i sigurt se atë strehë po e shoh madje një imazh i saj vërtitet tutje –thu si nëpër mjegull dhe po mendoj se si burrat më mirë pleqtë e mëhallës tonë ngjiteshin sipër tek pjergulla dhe në vetmi luteshin edhe katundin tonë , kisha ishte sipër dhe larg në vetmi .Pleqtë erdh dhe u luten në muzg . Një vargëzim kam sajdisur kështu :”Trëndafilishta e vjetër, si pikëllimi i drerit /në qafë të mbretes, bie serenata e hënës ,/në mot të motit, në kohë të kohës, /-Përse zonja Shën Mëri hakmerrni me ne kështu,/u ankua ,xhivari i Kunjovës …Mëhalla jonë kishte disa xhivare dhe brenda tyre kishte streha njëkatëshe lyer me sherbet gëlqereje .Kishin pjergulla rrushi ndonjë fik dhe shkallët , që rregullonin pjergullat kur mbrinte vakti i të krasiturit dhe i lidhjes edhe i tëharrjes së hardhisë . Në xhivarin tonë atje ngjiteshin pleq , shtynin ditën me gërshërë në dorë dhe në muzgje me lutjet . Është ashtu si thotë , poetja Lleshanaku . Nëpërmjet vargut ne përjetojmë çastet e thjeshta në dukje por të heshtura,të madhërishme për shpirtin tonë . Poezia është bërë për shpirtin .Nëse ai nuk e qas , atëherë a mund të quhet poezi ? Krejt ndryshe do ta përcaktoja poeten Lleshanaku .Një poete të pjekur .Gjithë frute poetike .Pak filozofi .Shumë më tepër poezi . Lleshanaku ka zbërthyer një ritual të kahershëm në jetët e njerëzisë.
Dy fjalë për engjëjt
Atje nuk zbrisnin engjëjt . Që dua të kuptojë pas qelqeve mbrijnë engjëjt . Po ta marrësh fjalë për fjalë vargun e Lleshanakut në dukje të ngjason i thjeshtë . Në të vërtetë është një ndërtim i sofistikuar që të paraqitet thjeshtë por brenda ka shumë kuptim . Unë gjejë atje pleqtë e mëhallës time , fqinjët tanë të krishterë , plakarinë që gjithë ditën tundeshin si purtekë duke thënë: “Na ruaj Shën Kozma na jep jetë e bereqet “dhe nxirrnin pajën e nusërisë , mandilet e bardha , për të mbuluar kokën .Ne fëmijët u thoshim :“Do tua jap Shën Kozmai, bëhuni hazër … Pa numëruar më vargje vitesh plakaria e mëhallës tonë fironte çdo vit . Dua të shpjegohem më qartësisht . Më pëlqen poezia kur ajo arrin të preki në pjesën që i thonë thelbi i thelbit të shpirtit . Vizioni im është se është shpirti ai ,që na lidh me botën e pafundësisë . Ne themi na vizitojnë engjëjt rastësisht thua vijnë dhe pas kësaj ardhje vërshojnë mendimet .Kurrsesi . Bota jonë nuk është kaq e thjeshtë . Por çfarë janë engjëjt ? Të shumënderuarit. Janë krijesa prej dritë,flasin librat e shenjtë . Ata nuk shfaqen ngase duan të mbeten përjetësisht të padukshëm. Ëngjejtë janë “vizitorë të ëndrrave tona”. Engjëjt janë lajmëtarët e fateve të pathënë . Por engjëjt janë real , përtej horizonteve tona . Kruaj kokën gjithë ditën e ditës poet, po nuk të vizitoj engjëlli mendimi është fikur që kurrë . Nëse poezinë siç e kanë vlerësuar se është bijë e parë e bukurisë hyjnore duhet parë mekanizmi që ne na lidh me atë pjesë që dot nuk e shohim përvese në ëndërrimet tona . Dhe këta ndërlidhës janë pikërisht engjëjt . Ardhja e tyre është lumturi dhe sepse mbajën me vete ngarkesën, që duhet shkarkuar në vargun tënd në vendin dhe në kohë të duhur .Ti je ai mjeshtri që ke këtë lëndë ,tash merre dhe vëre pikërisht në punë . Lleshanaku e mori këtë lëndë . Dhe se si stivosi te tregon pikë për pikë bukuria e fshehtë e “Misterit të lutjeve” .Mirëpo mënyra se si e morri përbënë atë që quhet brumë poeti që vjen dhe të gjenë dhe ai është hyjnor . Je i përzgjedhur . Nëse lumenjtë rrjedhin , në të vërtetë,ujërat shqyrtojnë lëvizjen , vijnë nga lindja , zbresin në perëndim , shtëpia e origjinës :është Lindja. Origjina e poezisë është Hyjnorja . Lleshanaku ka mbrujtur nga më së shumti hyjnorja . Është dhunti pra është dhuratë .Lleshanakut i është falur kjo dhuratë që në fëmini . Lleshanaku ka këtë burim që e bënë kaq të ndjeshme ..E bënë poete të ndenjës . Poete në kuptimin e mirëfilltë të fjalës .Ata luteshin duke u shikuar sy më sy
Për ta plotësuar kornizën e kësaj poezie :Ata luteshin duke u shikuar sy më sy me /,si në një marrëveshje kryezotësh / duke kërkuar një shtyrje afati./„Zot, me jep forcë!” e asgjë më shumë,/ se ishin pasardhësit e Esaut,/ të bekuar, me të vetmen gjë që mbeti prej Jakobit/,-shpatën./Në shtëpinë time /lutja ishte një dobësi,/ që nuk përflitej kurrë, / si të bërit dashuri./Dhe njësoj/si të bërit dashuri/ pasohej nga nata e frikshme e trupit. Në përgjithësi lutjet kryhen vetëm ,por dhe në ambiente fetare sëbashku . Ka vende te posaçme për lutjet . Ata luteshin duke u shikuar sy më sy me / si në një marrëveshje kryezotësh . Sa më shumë njerëz frymor të kryejnë një lutje,aq më e madhe fuqia e saj , ndërsa afrohet edhe kohë-realizmi i saj .Edhe ata lutësit atje në mesvedi luteshin sëbashku sy më sy . Çka paraqet pozicionimin e tyre së pari përball njeri-tjetrit dhe sy më sy . Që do të thotë shprehet më mirë mesazhi janë më shumë frymë dhe ndërkaq lutja merr rrugëtimin për atje ku është nisur . Shpirti ngarkohet ndërkaq , potencialisht me një kosto jo të vogël që është produkt i punës shpirtërore i këtij deti të pafund njëkohësisht të paanë . Cila është dinamika e shpirtit ? Ngritjet dhe uljet e saj. Janë dallgë të atij deti , që godisnin brigjet dëshmitare. Pasqyrimi i saj na lejon të qartësojmë, thellësinë nën syprinën e ujit . Poetja nëse nuk do të kishte njohuri për procedurën shpirtërore kurrsesi s’duhet të prisnim një rrëfim nëse mund ta quajmë kështu vargun, e njeh pa mund të shkruaj . Vështrimi sy më sy është një mënyrë lutje e shumë njerëzve që praktikohet ende sot nga religjione të ndryshme, sekte të këtyre kanë rregull të rreptë të vështirë që e dinë vetëm , ata që hyjnë nën atë portikë lutje .Ka një shpengim në gjetje të fjalëve poetja duke sjellë fjalën kryezot(marrëveshje kryezotësh) . Tash të harruar në poezinë tonë apo fjalorët tanë , por që përmenden për Gjergjin ,apo princërit e Arbërisë në kohë të kohës , pra kur ata shiheshin sy më sy meditoj se mos vallë fjala është për kryezotin e faraonik të detit të dy tokave , në një marrëveshje më sak marrëveshje prej të urtësh që do të ishin shenjtorë të shënuar . Mirëpo ata ishin njerëzve të thjeshtë , kryenin rituale ndërsa luteshin sy më sy si një marrëveshje kryezotësh ,e gjithë procedura e lutjes ishte besnike dhe ndërsa ata ngjasonin si të këtillë burrash që një pasdite kryenin një ritual madhështor . Poezia e goditur është kur ajo prek në thelb atë që është jetësore , një realitet i jetuar ,mirëpo mënyra se si shikon një poete ajo bëhet më e madheshirshme , një proces i thjeshtë kështu duket por i ngritur në varg merr ndryshe një kuptim . Edhe gjetja e kësaj teme është dhe mbetet e veçantë . Askush nuk ka ditur të sjelli një moment kur luten , si luten , ku luten dhe çfarë kërkojnë në fund të fundit me lutjen . E thjeshtë fare:” Zot, me jep forcë!” e asgjë më shumë shkruan Lleshanaku . Ce duan forcën ? U duhet sepse në vetvete krijuesi të ep energji , është forcë për të carë udhët në jetët e njerëzve . Forca për gjithshka të kuptohemi . Po pate energji çan rrugën sado e sertë, e ashpër, e komplikuar , djallëzore .U duhet se jeta ka të papritura dhe njeriu përballohet me atonia koha lindja në kohë vdekjen e tyre ..Misteri i Lutjeve është një ndër krijimet më dinjitoze në poezinë e shkruar shqipe . Është një ndër krijimet më të arrira jo vetëm nga autorja por edhe nga poetet shqiptarë në 20 vjetet e fundit .
